Làm Thế Nào Để Mẹ Hiểu Được Trẻ Trong Giai Đoạn Phát Triển Ngôn Ngữ?

Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ em là quá trình trẻ hiểu và diễn đạt ngôn ngữ của mình. Quá trình này bắt đầu trước khi trẻ chào đời và tiếp tục trong nhiều năm sau đó. Khi trẻ phát triển, não của trẻ học cách phát hiện tiếng ồn, lời nói và trẻ thường phản ứng bằng cách vẫy tay, bi bô và chỉ tay.

Các yếu tố cấu thành nên ngôn ngữ của trẻ

Kỹ năng ngôn ngữ rất cần thiết cho khả năng giao tiếp và phát triển của trẻ. Những kỹ năng này giúp trẻ giao lưu với người khác và học hỏi từ môi trường xung quanh và trong lớp học.

Kỹ năng ngôn ngữ là việc trẻ em học các quy tắc để ghép các từ lại với nhau theo cách thể hiện được suy nghĩ, cảm xúc và hiểu được ý nghĩa của cả từ viết và từ nói.

Các yếu tố cấu thành nên ngôn ngữ của trẻ

Ngôn ngữ của trẻ bao gồm bốn lĩnh vực chính:

- Ngữ âm và âm vị học: học cách phát âm các âm thanh trong lời nói, cũng như hiểu các quy tắc về chuỗi âm thanh xuất hiện trong ngôn ngữ.

- Ngữ nghĩa: học từ vựng và hiểu cách các khái niệm ánh xạ vào từ ngữ – ví dụ, "bố" có nghĩa là bất kỳ người đàn ông nào không? Hay bất kỳ người đàn ông nào có râu? Hay chỉ một người đàn ông cụ thể?

- Cú pháp và hình thái: các quy tắc về cách sắp xếp các từ trong câu (ví dụ, động từ thường đứng thứ hai, chứ không phải đứng cuối cùng) và cách thay đổi các yếu tố như thì, giọng nói hoặc số - ví dụ, dạng số nhiều của 'sheep' có phải là 'sheeps' không?

- Ngữ dụng học: học các quy tắc xã hội để sử dụng ngôn ngữ, bao gồm điều chỉnh ngôn ngữ của bạn cho phù hợp với người bạn đang nói chuyện, thay phiên nhau nói và giữ chủ đề. Điều này cũng bao gồm học giao tiếp phi ngôn ngữ – bao gồm biểu cảm khuôn mặt, cử chỉ và giọ

Các giai đoạn phát triển ngôn ngữ của trẻ

Năm năm đầu đời là giai đoạn quan trọng nhất để trẻ phát triển về mặt phát triển ngôn ngữ, mặc dù chúng vẫn tiếp tục phát triển trong suốt thời thơ ấu và đến tuổi vị thành niên. Trong năm năm đầu đời, các tế bào thần kinh mới phát triển và kết nối trong não giúp trẻ sử dụng ngôn ngữ để tự thể hiện. Do đó, điều quan trọng là trẻ phải được kích thích trong thời gian này, để đảm bảo sự tiến bộ của trẻ không bị chậm lại và các kỹ năng giao tiếp của trẻ không bị ảnh hưởng.

Mặc dù mỗi trẻ phát triển kỹ năng ngôn ngữ theo tốc độ riêng của mình, nhưng có một số mốc chung có thể đóng vai trò là chỉ báo cho thấy ngôn ngữ của trẻ đang phát triển bình thường. Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe sử dụng các chỉ báo này như một hướng dẫn khi đánh giá xem trẻ có cần bất kỳ sự hỗ trợ thêm nào không.

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn đầu

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn đầu

Trong giai đoạn đầu phát triển ngôn ngữ, não của trẻ sơ sinh được thiết kế để chú ý đến những âm thanh được sử dụng trong lời nói, vì vậy trẻ có thể cố gắng bắt chước và lặp lại chúng. Trẻ cũng có thể tự tạo ra âm thanh của riêng mình.

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn ba tháng

Khi trẻ được ba tháng tuổi, trẻ có thể phát ra những âm thanh “biết nói”, mỉm cười khi được trò chuyện, nhận ra một số giọng nói nhất định và phát ra những âm thanh khóc khác nhau tùy theo ý muốn của trẻ.

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn sáu tháng

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn sáu tháng

Sau sáu tháng, trẻ có thể phát ra nhiều âm thanh khác nhau như bi bô và ọc ọc. Trẻ có thể di chuyển mắt theo hướng phát ra âm thanh và thể hiện sự thích thú hoặc không thích thú bằng giọng nói. Trẻ cũng có thể phản ứng với những thay đổi về giọng điệu.

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn mười hai tháng

Sau 12 tháng, trẻ sơ sinh có thể bắt chước âm thanh lời nói, hiểu các hướng dẫn đơn giản, nhận ra các từ được sử dụng để mô tả các vật dụng thông thường và có thể nói một vài từ. Trẻ sơ sinh thường thốt ra từ đầu tiên của mình vào khoảng từ chín đến 18 tháng tuổi, phổ biến nhất là "mama" hoặc "dada".

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn 18 tháng

Sau 18 tháng, trẻ có thể sử dụng tới 10 từ và có thể ghép một vài từ để tạo thành một câu đơn giản như “mẹ ném bóng”. Trẻ cũng có thể nhận ra tên của những người và đồ vật thường xung quanh mình và làm theo các hướng dẫn đơn giản.

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn hai năm

Đến 2 tuổi, trẻ có thể sử dụng nhiều cụm từ đơn giản, hỏi và hiểu các câu hỏi đơn giản có một đến hai từ và có vốn từ vựng lên tới 50 từ.

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn ba năm

Đến khoảng ba tuổi, trẻ bắt đầu sử dụng ngôn ngữ cho nhiều mục đích khác nhau như cố gắng đạt được điều mình muốn và cố gắng kể chuyện.

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn tuổi mẫu giáo

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn tuổi mẫu giáo

Khi trẻ đủ lớn để đi học mẫu giáo (4,5 tuổi), trẻ có thể đã đủ quen thuộc với các quy tắc ngôn ngữ để có thể kết nối, định lượng và diễn đạt suy nghĩ của mình, đồng thời ngôn ngữ của trẻ trở nên gần giống với ngôn ngữ của người lớn.

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn tuổi tiểu học

Phát triển ngôn ngữ của trẻ giai đoạn tuổi tiểu học

Khi vào tiểu học, trẻ tiếp tục mở rộng việc sử dụng ngôn ngữ nói, cũng như bắt đầu học cách đọc và viết. Khi tiến triển đến trung học cơ sở, trẻ tiếp tục cải thiện vốn từ vựng và ngữ pháp, khả năng viết của trẻ trở nên phức tạp hơn và kỹ năng đọc và hiểu của trẻ tiếp tục phát triển.

>>> Đọc thêm: Sách Ehon Cho Bé 0-3 Tuổi Giúp Trẻ Tập Nói Hiệu Quả

Dấu hiệu nhận biết giai đoạn phát triển ngôn ngữ của trẻ có sự rối loạn?

Như với mọi loại phát triển, mọi thứ có thể trở nên tồi tệ khi trẻ học cách giao tiếp. Điều này có thể là do khó khăn trong học tập, nhận thức, thính giác hoặc thị giác, hoặc môi trường học tập kém với ít tương tác với người lớn.

Làm thế nào để nhận ngôn ngữ của trẻ có sự rối loạn?

Các loại vấn đề ngôn ngữ trẻ em có thể gặp phải có thể kể đến như:

- Chậm phát triển ngôn ngữ: Khi trẻ phát triển theo hướng bình thường, nhưng chậm hơn một chút so với mức trung bình trong việc đạt được từng mốc phát triển. Đây là tình trạng chậm phát triển phổ biến nhất ở trẻ em và hơn một nửa số trẻ chậm phát triển ngôn ngữ dưới ba tuổi sẽ tự khỏi.

- Rối loạn ngôn ngữ phát triển: Khi trẻ gặp vấn đề về hiểu ngôn ngữ ( chậm tiếp thu ngôn ngữ ) và/hoặc sử dụng chính từ ngữ ( chậm diễn đạt ngôn ngữ ). Điều này có thể bị chẩn đoán nhầm là hành vi kém, nghe kém hoặc mất tập trung.

- Các vấn đề về âm thanh lời nói: Trẻ em gặp khó khăn khi phát ra một âm thanh nhất định hoặc trẻ mắc một loạt lỗi phát âm, chẳng hạn như chỉ nói một âm tiết trong một từ, hoặc thay đổi một số phụ âm trong nhiều từ khác nhau,...

- Lưu loát – khi trẻ nói lắp hoặc nói ngọng: Điều này có thể xảy ra khi bắt đầu một từ, có thể liên quan đến việc phải dừng nói hoàn toàn hoặc có thể là việc ngắt lời nói liên tục bằng 'um' hoặc 'uh'. Trẻ em dưới năm tuổi thường nói lắp khi chúng đang học nói, và điều này có lúc xảy ra rồi biến mất. Tuy nhiên, cứ năm trẻ thì có một trẻ bị nói lắp nghiêm trọng hơn.

- Các vấn đề về chú ý và lắng nghe: Trẻ em không thể tập trung vào lời nói và lọc tiếng ồn xung quanh một cách hiệu quả, dẫn đến việc trẻ bỏ qua lời nói, ngắt lời hoặc dễ bị mất tập trung.

3 mẹo hữu ích giúp phát triển ngôn ngữ của trẻ phát triển toàn diện

Dưới đây là 3 tips hữu ích mà bạn có thể sử dụng để khuyến khích trẻ phát triển ngôn ngữ. Ba mẹ có thể đã sử dụng các tips này hoặc có thể thay đổi một chút để phù hợp hơn với các bạn nhỏ.

Hãy là một tấm gương tốt

Vì trẻ em thường học bằng cách quan sát và sao chép người lớn. Vì vậy, ba mẹ cần đảm bảo rằng mình đang làm gương về kỹ năng nói và ngôn ngữ tốt nhất có thể, bao gồm:

- Nói chậm rãi để trẻ có thời gian xử lý thông tin bạn cung cấp, đồng thời nói rõ ràng và bình tĩnh.

- Sử dụng câu ngắn để họ không bị choáng ngợp bởi ngôn ngữ

- Giao tiếp bằng mắt và nếu cần thiết hãy cúi xuống ngang tầm với trẻ.

- Làm mẫu cách phát âm và cấu trúc câu đúng, đảm bảo phát âm rõ từng từ và âm

- Không sử dụng "từ ngữ dành cho trẻ em" – trẻ em sẽ cần phải học phiên bản dành cho người lớn ở đâu đó và nếu bạn làm mẫu cho trẻ, trẻ sẽ học nhanh hơn.

- Dán nhãn cho các đồ vật và hành động xung quanh bạn để dạy cho trẻ thêm vốn từ vựng – ví dụ, 'hãy nhìn con chó kia!'.

- Hãy lắng nghe thật kỹ khi trẻ nói chuyện với bạn – hãy dành cho trẻ sự chú ý hoàn toàn.

- Không ngắt lời khi họ đang nói.

- Tạo cơ hội cho trẻ phản hồi bằng cách dừng lại sau mỗi câu của bạn – điều này giúp trẻ học cách luân phiên trong các cuộc trò chuyện, đồng thời cũng cho trẻ thời gian để suy nghĩ và dự đoán câu tiếp theo của bạn.

Đọc sách cho trẻ nghe

Đọc sách trong những năm đầu đời cực kỳ hiệu quả cho sự phát triển ngôn ngữ. Hãy cố gắng đọc sách mỗi ngày nếu bạn có thể – nó thậm chí còn hữu ích cho trẻ sơ sinh dưới sáu tháng tuổi, nhưng đặc biệt hiệu quả khi trẻ lớn hơn.

Đọc sách cho trẻ nghe

Khi bạn đọc, hãy chỉ vào các từ khi bạn đọc chúng. Điều này giúp trẻ liên kết từ nói với từ viết và sẽ hỗ trợ sự phát triển khả năng đọc viết của trẻ sau này. Nói về từng trang để khuyến khích trẻ nói - ví dụ, bạn có thể nói 'đó là rất nhiều đồ ăn - đồ ăn yêu thích của con là gì?'.

Thu hút trẻ vào cuốn sách bằng cách sử dụng ngữ điệu, chỉ vào hình ảnh và để trẻ đoán xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Trẻ mới biết đi có thể muốn bạn đọc đi đọc lại cùng một cuốn sách cho trẻ - điều này rất tuyệt để trẻ thực sự tiếp thu ngôn ngữ và kiểm tra xem trẻ có thể hoàn thành câu cho bạn hay không. Bên cạnh những cuốn sách yêu thích của trẻ, hãy đọc sách thiếu nhi về các chủ đề khác nhau, đặc biệt là khi trẻ lớn hơn, để trẻ mở rộng vốn từ vựng của mình. Nói về những từ mà trẻ không quen thuộc, hỏi trẻ xem trẻ có biết nghĩa của từ đó không và giải thích nếu trẻ không biết.

Nói chuyện cùng trẻ

Tất nhiên, nói chuyện với trẻ càng nhiều càng tốt sẽ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Điều quan trọng là phải nói chuyện với trẻ ngay cả khi trẻ không thể nói chuyện với ba mẹn – ngay từ khi mới sinh, bạn nên trò chuyện về những gì bạn đang làm và đặt câu hỏi cho trẻ, phản hồi mọi cử chỉ hoặc tiếng động mà trẻ tạo ra như thể trẻ đã nói một câu. Điều này dạy trẻ cách trò chuyện diễn ra và cho trẻ tiếp xúc với nhiều từ vựng và cấu trúc câu để làm quen.

Nói chuyện cùng trẻ

Để cuộc trò chuyện của bạn có sức tác động hơn nữa, hãy nghĩ về:

- Nói chuyện với trẻ sơ sinh bằng giọng nói the thé, the thé. Trẻ có nhiều khả năng sẽ chú ý đến điều này và lắng nghe những gì bạn nói, do đó thúc đẩy quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ.

- Gọi họ bằng tên để thu hút sự chú ý của họ trước khi bạn nói (và dạy họ tên của họ!).

- Mở rộng những gì trẻ nói bằng cách lặp lại và xây dựng dựa trên đó. Ví dụ, nếu trẻ nói 'xe hơi', bạn có thể nói 'vâng, hãy nhìn chiếc xe màu đỏ kia kìa'. Việc cho trẻ câu hoàn chỉnh giúp trẻ học thêm về ngữ pháp.

- Sử dụng lời nói song song và tự nói. Nói song song bao gồm nói về những gì trẻ đang làm – ví dụ, 'hôm nay con mặc một chiếc váy xanh đẹp' hoặc 'con đang chơi với con hươu cao cổ đồ chơi'. Tự nói bao gồm nói về những gì bạn đang làm, chẳng hạn như 'Mẹ đang dọn dẹp đồ chơi vì sắp đến giờ về nhà rồi'. Điều này giúp dạy trẻ chú ý đến các tín hiệu và dự đoán điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.

- Tích cực: Nếu trẻ mắc lỗi ngôn ngữ, bạn vẫn nên nói 'làm tốt lắm' hoặc 'có' - phải mất rất nhiều nỗ lực để học nói và trẻ sẽ cần rất nhiều sự động viên. Sau đó, bạn có thể lặp lại những gì trẻ đã nói, sửa lỗi; trẻ sẽ học dần dần bằng cách nghe bạn tạo ra các dạng đúng.

>>> Đọc thêm: 

Top 10 Bài Thơ Cho Bé Tập Nói Giúp Bé Nói Nhanh, Nói Sõi

Top 5 Sách Dạy Bé Tập Nói Hiệu Quả Nhất Bán Chạy

Mọt sách Mogu là đơn vị phát hành sách thiếu nhi tại Việt Nam, được liên kết với nhà xuất bản Kim Đồng và Nhà xuất bản Thế Giới. Mọt sách Mogu tự hào khi tới nay đã sản xuất được hơn 200 đầu sách tập trung cho lứa tuổi mầm non. Sách của Mogu được phân phối rộng rãi tại các nhà sách trên toàn quốc và luôn nằm trong Top sách thiếu nhi bán chạy. 

Ba mẹ có thể tham khảo thêm những bộ sách tranh truyện giúp bé phát triển ngôn ngữ trong giai đoạn vàng TẠI ĐÂY:

- Mogu Hà Nội: https://shopee.vn/motsachmogu.hn

- Mogu Hồ Chí Minh: https://shopee.vn/motsachmogu.hcm

- Tiki: https://shorturl.at/BCR37

- Nhắn tin trực tiếp Fanpage: m.me/112270524007259